Πριν από 50 χρόνια, όταν ο Fritz Perls παρουσίασε τη θεραπεία Gestalt για πρώτη φορά στην τηλεόραση, πολλοί άνθρωποι συγκινήθηκαν και εμπνεύστηκαν από την αμεσότητα, τη ζωντάνια και τον ισχυρό αντίκτυπο της εργασίας στο “εδώ και τώρα”. Η ιδέα του να δίνουμε προσοχή στη “φαινομενολογία της παρούσας στιγμής”, αντί να εστιάζουμε στο παρελθόν, στη βιογραφική ιστορία, ψάχνοντας τις ρίζες της ενήλικης εμπειρίας στην παιδική ανάπτυξη, άλλαξε βαθύτατα τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμασταν για το τι ήταν δυνατό στη θεραπεία και τον χρόνο που αυτό θα έπαιρνε.

Αλλά τώρα, 50 χρόνια αργότερα, για πολλούς ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την προσωπική ανάπτυξη και θεραπεία, η ιδέα του “να είσαι εδώ και τώρα” έχει γίνει κοινότοπη, έχοντας χάσει τις τελευταίες δεκαετίες την αρχική της επαναστατική γοητεία. Φυσικά, για το αιώνιο τώρα, οι χαζές μόδες και οι απογοητεύσεις μας δεν έχουν καμία σημασία· η παρούσα στιγμή απλά συνεχίζεται, ανενόχλητη από την έλλειψη της δικής μας εκτίμησης. Αναμφισβήτητα, το “εδώ και τώρα” είναι μια “αρχαία” ιδέα, ηλικίας χιλιάδων ετών. Αλλά προφανώς, η ανθρωπότητα δεν έχει ακόμα πιάσει το νόημα, μετά από τόσο καιρό… πόσο “εδώ και τώρα” πρέπει να περάσει μέχρι να ξυπνήσουμε και να πάρουμε το μήνυμα;

Η ανθρωπότητα -και μεγάλο μέρος του θεραπευτικού χώρου- φαίνεται να είναι, όσο ποτέ άλλοτε, απασχολημένη με την επανάληψη και το αναμάσημα του παρελθόντος ή με την επιθυμία για ένα μέλλον που υποτίθεται ότι θα είναι πιο ικανοποιητικό από το παρόν. Όλο αυτό το διάστημα, οι δυνατότητες της παρούσας στιγμής ματαιώνονται από τις αγωνιώδεις και λανθασμένες προσπάθειές μας και την άρνηση ή την ανικανότητά μας να αφεθούμε στο “εδώ και τώρα”.

Το πολυάσχολο μυαλό μας είναι χαμένο και ξεχασμένο, προσκολλημένο στο παρελθόν και στραμμένο προς το μέλλον, χάνοντας τη μόνη στιγμή στην οποία μπορεί να βρεθεί η ζωή. Με την εικονική πραγματικότητα και την τεχνητή νοημοσύνη να απειλούν να μας καταλάβουν, η ζωτική σύνδεση με τη νοημοσύνη του ψυχοσώματος στο “εδώ και τώρα”, με σάρκα και οστά, φαίνεται πιο σημαντική από ποτέ, έτσι δεν είναι;

Ίσως λοιπόν πρέπει να επανεξετάσουμε και να εκτιμήσουμε εκ νέου την αρχαία ιδέα του “να είσαι εδώ και τώρα”;

Για τους σκοπούς της προσωπικής ανάπτυξης, το “εδώ και τώρα” είναι το άλφα και το ωμέγα. Καμία αλλαγή δεν συνέβη ποτέ στο παρελθόν και καμία μεταμόρφωση δεν θα συμβεί ποτέ στο μέλλον, όσο απεγνωσμένα και αν το επιδιώκουμε. Πώς όμως μπορεί η επίγνωσή μας να αρμέξει το γλυκό νέκταρ της παρούσας στιγμής; Πώς μπορούμε να της παραδοθούμε πλήρως και να αντλήσουμε από αυτήν όλα όσα προσφέρει και πάντα προσέφερε; Πώς μπορούμε να παρακολουθήσουμε το πλήρες δυναμικό της αναδυόμενης διαδικασίας στο “εδώ και τώρα”;

Εκτός από τη βουδιστική διδασκαλία και το mindfulness, όπου η προσοχή στην παρούσα στιγμή αποτελεί έναν από τους θεμελιώδεις πυλώνες της πρακτικής τους, στον τομέα της ψυχοθεραπείας η σημασία της εργασίας στο “εδώ και τώρα” έχει διακηρυχθεί και καταδειχθεί πιο έντονα και ξεκάθαρα από τη θεραπεία Gestalt. Όμως, ως θεραπευτική προσέγγιση που μετρά πλέον περισσότερα από 70 χρόνια ζωής, η Gestalt έχει τους περιορισμούς της. Όσο περισσότερο κατανοούμε ποιοι είναι αυτοί οι περιορισμοί και τους συμπληρώνουμε με μοντέλα, ιδέες και τεχνικές που προέρχονται από άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, τόσο περισσότερο είμαστε σε θέση να αναζωογονήσουμε την πρακτική της θεραπείας Gestalt και να εκπληρώσουμε την αρχική της υπόσχεση. Πολλοί άνθρωποι είδαν αυτή την υπόσχεση να εκδηλώνεται στις περίφημες τηλεοπτικές παρουσιάσεις του Fritz Perls, όπου επέδειξε τη δουλειά του στο “εδώ και τώρα” με εθελοντές από το κοινό. Πολλοί σύγχρονοι θεραπευτές Gestalt είναι πολύ επικριτικοί απέναντι στον Perls, υποστηρίζοντας ότι έδωσε ένα κακό παράδειγμα για αυτό που εκείνοι θεωρούν ως ουσία της Gestalt.

Η παράδοξη αρχή της αλλαγής

Όπως λίγες άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, η Gestalt είναι γνωστή για την εστίασή της στη ζωντάνια, την αμεσότητα και τη βιωματική συμμετοχή. Αυτό είναι που πολλοί άνθρωποι αναζητούν σε μια αποτελεσματική θεραπεία: μια μέθοδο που να έχει μια άμεση, “εδώ και τώρα” επίδραση, η οποία να μπορεί να επαληθευτεί απτά, υποκειμενικά. Δεν απαιτεί θεωρίες ούτε πειθαρχία ούτε πίστη. Ως θεραπευόμενοι, δεν χρειάζεται να δεχτείτε τίποτα, δεν απαιτείται να πιστέψετε ή να υιοθετήσετε κάτι που δεν είναι άμεσα προφανές μέσα από τη δική σας εμπειρία. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εύκολο· αντίθετα, όσο περισσότερο η Gestalt μας καλεί στο “εδώ και τώρα”, τόσο περισσότερο ανακαλύπτουμε ένα θεμελιώδες -και σε κάποιο βαθμό ενοχλητικό και ματαιωτικό- παράδοξο, που ανακαλύφθηκε και διατυπώθηκε από τους θεραπευτές Gestalt πριν από 50 χρόνια: η αλλαγή συμβαίνει όταν αποδεχόμαστε αυτό που είναι. Αυτή η φαινομενικά απλή και αθώα φράση είναι μια λαγότρυπα ή ίσως μια σκουληκότρυπα, που οδηγεί στα μυστήρια του “εδώ και τώρα”.

Αυτό το διαδικτυακό σεμινάριο του Σαββατοκύριακου είναι μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε μερικά από αυτά τα υπαρξιακά μυστήρια μέσα από την ενεργή, βιωματική εξερεύνηση, αντλώντας από τη σοφία και τη δημιουργικότητα της Gestalt, όπως την έδειξε ο Fritz Perls, διατηρώντας παράλληλα την επίγνωση των κινδύνων καθώς και των κριτικών που της έχουν ασκηθεί. Είναι μια ευκαιρία να αποκτήσετε πρόσβαση στο καλύτερο που έχει να προσφέρει η Gestalt όσον αφορά την ανάδειξη της εμπειρίας του “εδώ και τώρα” στο επίκεντρο των πάντων και την είσοδο στα μεταμορφωτικά της παράδοξα. Θα προκαλέσει άραγε μια βαθιά αλλαγή στη ζωή και στον εαυτό σας; Ναι, αν μπορείτε να αποδεχτείτε αυτό που είναι, στο εδώ και τώρα!